COVID-19 hastalığına yol açan SARS-CoV-2 virüsü solunum yolları ile ilişkilendirilir. Fakat sık karşılaşılmamakla birlikte bazı hastalarda ishal ve kusma gibi semptomlar görülür ve bazı hastaların dışkılarında virüse rastlanmaktadır. Kesin bir bulgu olmasa da virüs için fekal-oral yolla bulaşının da mümkün olabileceği belirtilmektedir (Gu vd., 2020; Jin vd., 2020). Daha önceki korona virüs salgınlarında (SARS ve MERS) da hastaların bu semptomları gösterdiği görülmüştür (Shi vd., 2005; Assiri vd., 2013). Hatta Zhou vd. (2017) MERS etmeni olan korona virüsün bağırsak yoluyla da hastalığa yol açabileceğini belirtmiştir. Fakat bu çalışmalar, devam eden pandemikte gıda kaynaklı bulaşın olduğunu göstermemektedir.
Bazı viruslerin gıdalara bulaşıp hastalıklara neden oldukları bilinmektedir. Bu virüslerin başında norovirus (NoV) ve hepatit a (HAV) gelmektedir. Bunlardan NoV gıda kaynaklı hastalıkların yaklaşık % 50’sinden sorumludur (Scallan vd., 2011). Bu virüs insandan insana geçebildiği gibi, hasta insanların gıdalara ve suya teması sonucu gıda ve su kaynaklı olarak da taşınabilir (Koopmans vd., 2002; Bosch vd., 2016). Geçtiğimiz yıllarda yaşanan MERS salgınında virüs deve sütünde de izole edilmiş, muhtemel bulaş kaynakları olarak da çevresel etmenler ya da sağım yapan kişi gösterilmiştir. Aynı şekilde SARS-CoV-2 virüsü de gıda yüzeylerine bulaşıp, bu yüzeylerde belli süre boyunca aktif kalabilir. Fakat bu yolla gerçekleşmiş bir vaka henüz bildirilmemiştir.
Aşağıda yer alan linklerde COVID-19 hastalığının tarladan sofraya gıda güvenliğine etkisi değerlendirilmiş, sıkça sorulan gıda güvenliği soruları cevaplandırılmıştır.
KAYNAKÇA
NOT: Kaynaklar orjinal dilinden Türkçeye çevirilmiştir.
Assiri, A., Al-Tawfiq, J. A., Al-Rabeeah, A. A., Al-Rabiah, F. A., Al-Hajjar, S., Al-Barrak, A., ... & Makhdoom, H. Q. (2013). Epidemiological, demographic, and clinical characteristics of 47 cases of Middle East respiratory syndrome coronavirus disease from Saudi Arabia: a descriptive study. The Lancet infectious diseases, 13(9), 752-761.
Bosch, A., Pintó, R. M., & Guix, S. (2016). Foodborne viruses. Current opinion in food science, 8, 110-119.
Gu, J., Han, B., & Wang, J. (2020). COVID-19: Gastrointestinal manifestations and potential fecal-oral transmission. Gastroenterology.
Jin, X., Lian, J. S., Hu, J. H., Gao, J., Zheng, L., Zhang, Y. M., ... & Yu, G. D. (2020). Epidemiological, clinical and virological characteristics of 74 cases of coronavirus-infected disease 2019 (COVID-19) with gastrointestinal symptoms. Gut.
Koopmans, M., von Bonsdorff, C. H., Vinjé, J., de Medici, D., & Monroe, S. (2002). Foodborne viruses. FEMS microbiology reviews, 26(2), 187-205.
Scallan, E., Hoekstra, R. M., Angulo, F. J., Tauxe, R. V., Widdowson, M. A., Roy, S. L., ... & Griffin, P. M. (2011). Foodborne illness acquired in the United States—major pathogens. Emerging infectious diseases, 17(1), 7.
Shi, X., Gong, E., Gao, D., Zhang, B., Zheng, J., Gao, Z., ... & Liao, S. (2005). Severe acute respiratory syndrome associated coronavirus is detected in intestinal tissues of fatal cases. American Journal of Gastroenterology, 100(1), 169-176.
Zhou, J., Li, C., Zhao, G., Chu, H., Wang, D., Yan, H. H. N., ... & Chiu, M. C. (2017). Human intestinal tract serves as an alternative infection route for Middle East respiratory syndrome coronavirus. Science advances, 3(11), eaao4966.